Στίχοι γραμματικοί

Είναι έργο του Μιχαήλ Γλυκά, γνωστού λόγιου της εποχής των Κομνηνών. Γράφτηκε περίπου το 1159 και απευθυνόταν προς τον Μανουήλ Α’ Κομνηνό. Ο Γλυκάς φυλακίστηκε (άδικα σύμφωνα με τη δική του γνώμη) και γι’ αυτό έγραψε μέσα από τη φυλακή το συγκεκριμένο ποίημα ως μια έκκληση προς τον αυτοκράτορα για αποφυλάκισή του.

Χαρακτηριστικό απόσπασμα είναι το εξής:
 

Της φυλακής η κάκωσις, η τσίκνα*, το καρβούνιν,

εγώ το εξεύρω μοναχός, εμέναν καίει μόνον,

μόνος εγώ δαμάζομαι κ' εγώ την πείραν έχω.[. . .] 

Η φυλακή και ο θάνατος και χείρων του θανάτου·

η φυλακή και κάμινος και χείρων της καμίνου·

οίαν αν είπης κόλασιν, παχυμερώς κολάζει,

παχυμερώς στενοχωρεί και θλίβει και δαμάζει·

η θλίψις δε της φυλακής, η μέριμνα, η ανάγκη

πολυμερής, πολύτροπος, πολυειδής, ποικίλη.

Καθ' ώραν φθάνει ο θάνατος, καθ' ώραν αποθνήσεις·

χωρίς θαλάσσης πνίγεσαι, χωρίς πυρός εξάπτεις,

μέλη και μέλη τέμνεσαι* και δίχα* μαχαιρίου·

ουκ έναι πόνος πούποτε* να μη σε κατακρούση.

*τσίκνα: φωτιά, εδώ: στενοχώρια, συμφορά 

*μέλη και μέλη τέμνεσαι: διαμελίζεσαι, κόβεσαι σε κομμάτια 

*δίχα: δίχως 

*πούποτε: πουθενά, κάπου

σ. 42-43

Πηγή: [14]

Σπανέας

Παραδίδεται σε πλήθος χειρογράφων και παραλλαγών και περιλαμβάνει συμβουλές που απευθύνει ένας γεροντότερος αυλικός προς κάποιον νεότερο πρίγκιπα. Εικάζεται ότι γράφτηκε από τον Αλέξιο, γιο του αυτοκράτορα Ιωάννη Κομνηνού, και απευθύνεται στο γιο της αδερφής του.

Χαρακτηριστικό απόσπασμα είναι το εξής:

Τον βασιλέαν αγάπα τον και τίμα και φοβού τον·

και ας εν η υπόληψίς σου ορθή και η γνώμη σου ελευθέρα,

πρόβλησις έστι γαρ θεού, χριστός ένι κυρίου [. . .]

εάν ακούσης κατ' αυτού σκευήν επιβουλίας,*

και ου δράμης, όση δύναμις, και σπεύσης ολοψύχως

να δείξης τον επίβουλον και να τον φανερώσης,

να πάθη αυτός και μετ' αυτού να παιδευθώσιν άλλοι,

ένοχος είσαι πειρασμών, θανάτου τιμωρίας [. . .] 

Αγάπα τα στρατιωτικά, πάντοτε μάνθανέ τα,

στρατιώται ήσαν όλοι σου και πάπποι και προσπάπποι,

και όλον το γενολόγιν σου καλούς στρατιώτας είχε·

και αν αγαπάς και γρηγορείς συντόμως να τα μάθης.

Εις το κυνήγιν σπούδαζε και τρέχε και γρηγόρει,

ότι ωφελεί τον άνθρωπον μεγάλως εις στρατίαν.

Παν αγαθόν και χρήσιμον και μάνθανε και λάλει,

άκουε πάντα συνεχώς και χώριζε το κρείττον.

*σκευήν επιβουλίας: κακόβουλα σχέδια

Πηγή: [14]